Umkampfte Begriffe in staatlichen Integrationskursen : zum Umgang mit migrationsgeschichtlichen »Erinnerungs(w)orten« in Lehrwerken fur Orientierungskurse
Date
2019-12
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Stellenbosch : Stellenbosch University
Abstract
ENGLISH ABSTRACT: The work analyses migration-historical representations on the subject of »guest workers« or labour migration respectively, in textbooks for public orientation courses with regard to their function in the construction and staging of Germany as an »immigrant country«. The departure point is the discourse-analytical research perspective, which is gaining importance within the context of textbook research in the cultural research section of German as a foreign and second language. Piere Nora’s concept of »places of remembrance«, as well as Jan and Aleida Assmann’s considerations on »cultural memory«, and the concept of migration pedagogy are essential (discourse) theoretical foundations of this work. These approaches are also reflected in different ways in current concepts of cultural research in the field of German as a foreign and second language; especially in the Deutungsmuster-approach and the concept of Didaktik der Literarizität, from which this work also takes theoretical and methodological inspirations. The method used for the investigation of migration history contents of textbooks in the mode of »places of remembrance« or »words of remembrance« (»Erinnerungsworte« Dobstadt 2015) is the thematic discourse analysis, a procedure for the qualitative content analysis of textbooks and school books. Consequently, the migration history contents of the textbooks are not regarded as 'neutral' or objective historical facts and truths. The aim is rather to work out their integration into the broader migration and immigration discourse and associated power structures, beyond the textbooks as such. The analysis shows that both the textbooks and the manuals for teachers attempt to present an image of a culturally diverse society shaped by (labour) migration. However, it becomes apparent that as possible co-constructors of a "collective identity" the corresponding immigrants are largely excluded from the »cultural memory« of the staged immigration society. Instead, the analyzed textbooks reproduce the image of the »guest workers« as »cultural foreigners« and codify their non-belonging to the supposedly autochthonous, culturally 'homogeneous' majority population. This does not only contradict the supposed aim of the textbooks to draw a picture of an open and diverse society, shaped by migration and immigration. It shows the general contradictions as well, that are inherent in »places of remembrance« and the migration discourse. And it also makes apparent the power structures connected to the discourse. Because most of the contradictory statements regarding the (non)belonging of (historical) immigrants to the »country of immigration« Germany remain implicit or are ignored within the textbook discourse, the corresponding content often leads to confusion rather than 'orientation', which is not picked up or resolved through corresponding exercises or contextualization.
AFRIKAANSE OPSOMMING: Die werk ontleed migrasie-historiese voorstellings van die onderwerp van gasarbeiders of arbeidsmigrasie afsonderlik, in handboeke vir publieke oriënteringskursusse met betrekking tot hul funksie in die konstruksie en daarstelling van Duitsland as ‘n immegranteland. Die vertrekpunt is die diskoersanalitiese navorsingsperspektief wat vir die navorsing van handboeke in die kultuur-wetenskaplike gebied van die vak Duits as Vreemde en Tweede Taal toenemend van belang is. Belangrike diskoersteoretiese grondslae daarvoor word deur beide Piere Nora met sy plekke-van-herinnering konsep asook Jan en Aleida Assmann gevorm met hul oorwegings oor die kulturele geheue, asook van migrasie pedagogie. Hierdie benaderings word ook op verskillende maniere gereflekteer in huidige konsepte van kulturele navorsing op die gebied van Duits as ’n vreemde en tweede taal; veral in die Deutungsmusterbenadering en die konsep van Didaktik der Literarizität, van waar hierdie werk ook teoreties en metodologies inspirasie vind. Die benadering wat gebruik is vir die ondersoek na migrasiegeskiedenisinhoud van handboeke in modus van plekke-van-herinnering of herinneringswoorde (»Erinnerungsworte« Dobstadt 2015), is tematiese diskoersanalise, ‘n metode vir kwalitatiewe inhoudsontleding van handboeke en skoolboeke.Gevolglik word die migrasie-historiese handboek-inhoude nie as ‘neutrale‘ of objektiewe historiese feite en waarhede beskou nie. Die doel is eerder om hul integrasie in die breër migrasie- en immigrasiediskoers en gepaardgaande magstrukture te bewerkstellig, buiten handboeke as sodanig. Die ontleding toon dat beide die handboeke en handleidings vir onderwysers beoog om ‘n beeld voor te hou van n kultureel diverse gemeenskap, gevorm deur (arbeids) migrasie. Dit word egter duidelik dat die toepaslike immigrante as moontlike mede-bouers van ‘n gesamentlike identiteit grootliks uitgesluit word uit die kulturele geheue van die daargestelde immigrasiesamelewing. In teenstelling reproduseer die geanaliseerde handboeke die beeld van die gasarbeiders as kulturele vreemdelinge en kodifiseer dit hul nie-behoorentheid aan die veronderstelde outochtone, kultureel homogene, meerderheid bevolking. Dit weerspreek nie net die veronderstelde doel van die handboek om ‘n beeld te skep van ‘n oop en diverse gemeenskap nie maar wys die algemene teenstrydighede wat inherent is in plekke van herhinnering en die migrasie diskoers. Dit ontbloot ook die magstrukture gekoppel aan die diskoers. Omdat meeste van die teenstrydige stellings oor die nie-behoorentheid van historiese immigrante na die land van immigrasie, Duitsland, implisiet bly, of geignoreer word binne die handboek diskoers, lei die ooreenstemmende inhoud dikwels tot verwarring eerder as oriëntasie, wat nie opgemerk of opgelos word deur ooreenstemmende oefeninge of kontekstualisasie nie.
AFRIKAANSE OPSOMMING: Die werk ontleed migrasie-historiese voorstellings van die onderwerp van gasarbeiders of arbeidsmigrasie afsonderlik, in handboeke vir publieke oriënteringskursusse met betrekking tot hul funksie in die konstruksie en daarstelling van Duitsland as ‘n immegranteland. Die vertrekpunt is die diskoersanalitiese navorsingsperspektief wat vir die navorsing van handboeke in die kultuur-wetenskaplike gebied van die vak Duits as Vreemde en Tweede Taal toenemend van belang is. Belangrike diskoersteoretiese grondslae daarvoor word deur beide Piere Nora met sy plekke-van-herinnering konsep asook Jan en Aleida Assmann gevorm met hul oorwegings oor die kulturele geheue, asook van migrasie pedagogie. Hierdie benaderings word ook op verskillende maniere gereflekteer in huidige konsepte van kulturele navorsing op die gebied van Duits as ’n vreemde en tweede taal; veral in die Deutungsmusterbenadering en die konsep van Didaktik der Literarizität, van waar hierdie werk ook teoreties en metodologies inspirasie vind. Die benadering wat gebruik is vir die ondersoek na migrasiegeskiedenisinhoud van handboeke in modus van plekke-van-herinnering of herinneringswoorde (»Erinnerungsworte« Dobstadt 2015), is tematiese diskoersanalise, ‘n metode vir kwalitatiewe inhoudsontleding van handboeke en skoolboeke.Gevolglik word die migrasie-historiese handboek-inhoude nie as ‘neutrale‘ of objektiewe historiese feite en waarhede beskou nie. Die doel is eerder om hul integrasie in die breër migrasie- en immigrasiediskoers en gepaardgaande magstrukture te bewerkstellig, buiten handboeke as sodanig. Die ontleding toon dat beide die handboeke en handleidings vir onderwysers beoog om ‘n beeld voor te hou van n kultureel diverse gemeenskap, gevorm deur (arbeids) migrasie. Dit word egter duidelik dat die toepaslike immigrante as moontlike mede-bouers van ‘n gesamentlike identiteit grootliks uitgesluit word uit die kulturele geheue van die daargestelde immigrasiesamelewing. In teenstelling reproduseer die geanaliseerde handboeke die beeld van die gasarbeiders as kulturele vreemdelinge en kodifiseer dit hul nie-behoorentheid aan die veronderstelde outochtone, kultureel homogene, meerderheid bevolking. Dit weerspreek nie net die veronderstelde doel van die handboek om ‘n beeld te skep van ‘n oop en diverse gemeenskap nie maar wys die algemene teenstrydighede wat inherent is in plekke van herhinnering en die migrasie diskoers. Dit ontbloot ook die magstrukture gekoppel aan die diskoers. Omdat meeste van die teenstrydige stellings oor die nie-behoorentheid van historiese immigrante na die land van immigrasie, Duitsland, implisiet bly, of geignoreer word binne die handboek diskoers, lei die ooreenstemmende inhoud dikwels tot verwarring eerder as oriëntasie, wat nie opgemerk of opgelos word deur ooreenstemmende oefeninge of kontekstualisasie nie.
Description
Thesis (MA)--Stellenbosch University, 2019.
Keywords
Foreign workers -- Germany, Employee orientation, German language -- Study and teaching -- Foreign speakers -- Germany, Migration history contents of textbooks, German language -- Textbooks for foreign speakers, German language -- Textbook analysis, Migration education, UCTD